خواب آلودگی در ارتفاع، خواب مرگ و تخلیه انرژی یکی از علائم و نشانه های مهم و خطرناک در ورزش کوهنوردی می باشد. عوامل مختلفی می تواند باعث بروز خواب آلودگی در هنگام کوهنوردی باشد که بعضا می تواند علامت خطری جدی و هشدار دهنده باشد. علامتی که گاها خود کوهنورد به آن بی توجه بوده و آگاهی به وضعیت خطرناک خود ندارد و بمرور زمان به مرحله خطرناکی از عدم آگاهی به زمان و مکان می رسد. این وضعیت پیش از اینکه برای خود کوهنورد جلب توجه کند می تواند هشداری جدی برای سایر همنوردان باشد و شرایط را لحظه به لحظه بحرانی تر شود. شاید بارها در طی صعود به ارتفاعات چه بصورت انفرادی و چه بصورت گروهی ، خود یا همنوردتان دچار چنین حالتی شده اید که می تواند شرایط را تا مرحله خطرناک یا اصطلاحا “خواب مرگ” پیش ببرد.
توجه به علل بروز خواب آلودگی در کوهنوردی می تواند از بروز حادثه یا فاجعه ای جدی جلوگیری کند. این امر باید بیشر متوجه سرپرست یا پزشک تیم باشد. شرایط صعود خصوصا در ساعات متوالی صعود در یک روز و در نزدیکی قله می تواند پیش زمینه فاجعه ای غیر قابل جبران و تاحد مرگ باشد.
عوامل بروز خواب آلودگی:
۱- ارتفاع زدگی و بیماری حاد کوهستان : از علل اصلی خواب آلودگی در ارتفاع و متعاقب آن ادم مغزی و ادم ریوی عامل افزایش ارتفاع و کاهش فشار هوا و کمبود اکسیژن می تواند باشد. بیماری حاد کوهستان می تواند باعث خواب آلودگی ، کندی حرکات ، احساس سنگینی ، کنفیوژن یا عدم آگاهی به زمان و مکان و درشب هنگام و وقت استراحت باعث بی خوابی و خواب سبک گردد. در طی صعود خصوصا در ارتفاع بالای ۴۰۰۰ متر اگر علائم خواب آلودگی به فرد دست دهد از علائم هشدار و خطر می تواند باشد. بی توجهی به خواب آلودگی ناشی از ارتفاع و بیماری حاد کوهستان که ناشی از ادم خفیف مغزی است می تواند کم کم منجر به علائم جدی تر و علائم ادم مغزی شود که می تواند افت هوشیاری و مراحل پیش کما و درنهایت بیهوشی و مرگ را بهمراه داشته باشد. پس در طی صعود وضعیت سایر همنوردان باید مورد توجه سرپرست تیم، پزشک و سایر کوهنوردان حاضر در برنامه صعود قرار گیرد و در صورت مشاهده علائم خواب آلودگی نسبت به کاهش ارتفاع و برطرف کردن وضعیت موجود هر چه سریعتر اقدام کرد. بهترین و موثرترین راه درمان چنین وضعیتی کاهش ارتفاع و فرود می باشد. عدم پذیرش و مقاومت در برابر کاهش ارتفاع می تواند صدمات جبران ناپذیر جانی بهمراه داشته باشد.
۲- هیپوترمی وکاهش دمای عمومی بدن: یکی از علت های اصلی خواب آلودگی در ارتفاع ، سرمای شدید و متعاقب آن کاهش دمای عمومی بدن است. این وضعیت خصوصا در فصل زمستان (بخصوص در کشور ما) و شرایط سرما و هوای سرد پیش می آید. در برنامه های زمستانی ، در صعود از یخچالها و ارتفاع بالا که هوا سردتر می باشد این وضعیت بیشتر بوجود می آید. گرم نگهداشتن بدن در طی صعود ، استفاده از مایعات گرم ، پوشش کافی و تحرک مداوم و پیوسته می تواند ریسک و خطر هیپو ترمی را کم کند.
۳- خستگی مفرط : گاها در ورزش کوهنوردی شرایطی بوجود می آید که فرد ناچارا باید مدت طولانی حتی تا ۱۵ یا ۲۰ ساعت و یا بیشتر بطور پیوسته به فعالیت بپردازد (در اینجا می توانید برنامه های صعودهای گذشته خود را مرور کنید). در روزهای صعود قله و هوای طوفانی که شرایط رسیدن به هدف و قله مشکل تر می شود و فرد ناچار است ساعتها به فعالیت در شرایط سخت بپردازد خستگی مفرط بر انسان مستولی شده و در این شرایط خواب آلودگی بر انسان چیره می شود. در چنین وضعیتی کندی حرکات بدن ناشی از خستگی مفرط وضعیت را بدتر کرده و فرد کم کم بسمت خواب آلودگی پیش می رود که در صورت ادامه چنین وضعیتی ، خطر انسان را بیشتر تهدید می کند.
۴- مصرف داروها: بعضی افراد بواسطه وجود بیماری های زمینه ای ناچارا از داروهای خاصی استفاده می کنند. داروهایی نظیر ضد افسردگی ها ، داروهای خواب آور و آرامبخش ها ، داروهای ضد جنون ، داروهای آنتی هیستامینیک ، داروهای کاهنده قند خون، ضد حساسیت ها ، داروهای ضد تشنج (وگاها مصرف الکل ومواد مخدر) و… از این قبیل اند. در مورد داروها علاوه بر اثر مثبت دارویی که برای بیماری خاص خود دارند می توانند باعث خواب آلودگی و رخوت و سستی فرد شوند که این وضعیت در اجرای فعالیت های ورزشی کوهنوردی فرد را دچار مشکل میکند. خواب آلودگی در اثر مصرف بعضی داروها جزو لاینفک اثرات آنهاست که می بایست توسط پزشک تجویز کننده دارو تذکرات و هشدارهای لازم به بیمار داده شود. در چنین شرایطی نسبت به تنظیم دوز دارو توسط پزشک معالج باید اقدام کرد و این وظیفه بیمار است که شرایط خود و ورزشی که انجام می دهد را به اطلاع پزشک خود برساند و یا می بایست بیمار با پزشک متخصص طب ارتفاع و پزشکی کوهستان مشورت لازم را بنماید تا از اثرات منفی این داروها در برنامه های کوهنوردی در امان باشد. اثر خواب آلودگی این داروها در حین برنامه های کوهنوردی و خصوصا در بعد از ظهرها که خستگی بر فرد مستولی می شود بیشتر جلوه می کند و بیمار باید بیشتر مراقب باشد. البته امروزه داروهایی با خواص مشابه دارویی و با اثر خواب آلودگی کمتر تولید می شود که بصورت جایگزین می توان از این داروها استفاده نمود و باید این را از پزشک درخواست نمود.
۵- بی خوابی های پیش از برنامه: یکی از عوامل دیگر خواب آلودگی در برنامه های کوهنوردی صعودهای شبانه، عزیمت های شبانه به مناطق کوهنوردی (بواسطه راههای دور) و بی خوابی های زمینه ای وعدم استراحت کافی پیش از برنامه است که می تواند تاثیر قابل ملاحظه ای در حین اجرای برنامه برای کوهنورد داشته باشد. برنامه های سنگین کوهنوردی اگر با استراحت کافی پیش از برنامه همراه نباشد می تواند در حین اجرای برنامه باعث خواب آلودگی مفرط برای کوهنورد باشد که این شرایط در ارتفاع بالا که بیماری حاد کوهستان یا ارتفاع زدگی خفیف هم مزید بر علت است می تواند خواب آلودگی را تشدید کند. صعود کوهنوردان از راه های دور که بواسطه مشغلیت های کاری شبانه با وسیله نقلیه به مناطق کوهنوردی عزیمت می کنند و شب قبل از برنامه استراحت خوب و کافی ندارند می تواند وضعیت کوهنورد رادر طی برنامه تحت تاثیر منفی خواب آلودگی قراردهد. برنامه ریزی زمانی مناسب و در نظر گرفتن زمان استراحت کافی می تواند شرایط بهتر و ایمن تری را برای کوهنورد فراهم کند تا با هوشیاری بیشتر و تمرکز بهتر بتواند صعود موفق تری داشته باشد.
۶- گرسنگی و کاهش قند خون: یک کوهنورد خصوصا در شرایط فعالیت سنگین می بایست به وضعیت تغذیه ای خود توجه کافی داشته باشد. عدم صرف صبحانه ، عدم استفاده از میان وعده های غذایی ،بی اشتهایی ناشی از بیماری ارتفاع،عدم تنوع غذایی و… می تواند براحتی سطح قند خون کوهنوردرا کاهش داده و فرد را در ابتدا دچار بی حالی ورخوت وسستی کرده وبمرور زمان دچار خواب آلودگی کند.پس باید برای رژیم غذایی خود در پیش وحین برنامه های کوهنوردی جدی برنامه ریزی دقیق داشت.مصرف صبحانه مقوی وکم حجم ،استفاده از تنقلات واستفاده ازقندهای ساده بصورت شکلات ،شیرینی،آبنبات وبیسکویت و… بعنوان مواد قندی که براحتی هضم وجذب می شوند ومی تواند سطح قند خون را در حد نرمال ونیاز بدن نگهدارد واستفاده از مواد قندی پلیمر وچند ملکولی نظیر نان،ماکارونی،برنج ،سیب زمینی و… که بتواند ذخیره قندی وگلیکوژن کافی در کبد وسایر ارگانها نظیر عضلات را برای حداقل ۸ تا۱۲ ساعت تامین کند می تواند از افت قند خون جلوگیری کند.یک کوهنورد باید ذخیره چربی مناسب و کافی داشته باشد .داشتن ذخیره چربی مناسب در مواقع ضرورت که ذخیره قندی انسان تحلیل می رود می تواند تا حدی جایگزین ذخایر قندی کاهش یافته بدن در حین برنامه باشد.پس توجه به تغذیه خوب وبا کیفیت می تواند از ایجاد زمینه کاهش قند خون وخواب آلودگی جلوگیری کند.اصول تغذیه خوب را درورزش کوهنوردی باید حتما آموخت و آن را در حین برنامه اجرا کرد.
۷- تجمیع عوامل یادشده: همه عواملی که که در بالا بیان شد می تواند دست به دست هم داده ویک تراژدی را بیافریند. بدین واسطه یک کوهنورد باید نسبت به همه عوامل فوق دقت لازم را داشته تا این عوامل باعث بروز فاجعه ای جبران ناپذیر نشود.شرایطی را در نظر بگیرید که کوهنوردی در نهایت خستگی در ارتفاع بالای ۵ یا ۶۰۰۰ متر یا بالاتر و درهوای سرد ۳۰- ۴۰ درجه زیر صفر بخواهد بمدت ۱۵ یا ۱۸ ساعت به کوهنوردی سنگین بپردازد .این عوامل را سهل نگیریم وبه سلامتی خود وهمنوردان مان بیشتر توجه کنیم.عدم برنامه ریزی زمانی وبی توجهی به تمامی یا بخشی از عوامل یاد شده در بالا می تواند براحتی باعث بروز حادثه ای غیر قابل تصور وفاجعه ای بزرگ باشد. حوادثی نظیر مرگ دو تن از غارنوردان غار پرو در سالهای گذشته ،حادثه سرمازدگی ویخ زدگی اندامهای یکی از کوهنوردان کشورمان در قله کمونیزم،فاجعه تاسف بار سقوط دکتر سعید بهالو در قله تیلیچو پیک،حادثه نانگاپاربات،حادثه برنامه زمستانی گرده آلمانها که منجر به کشته شدن دو تن از کوهنوردان خوب کشورمان شد و….همگی بنوعی از عوامل ذکر شده در بالا نشات می گرفتند.
در کوهستان همیشه حوادث در کمین است و کوهستان زاینده حوادث است – مراقب باشیم
مرور اخبار
-
۲۲ اسفند ۹۴
برآمد باد صبح و بوی نوروز
-
۲۴ بهمن ۹۴
برگزاری مسابقه اسکی آلپاین آزاد استان ، گرامیداشت دهه فجر
